НАТО официјално го започна процесот за прифаќање на Шведска и Финска во својот воен сојуз. Сепак, клучен услов за Турција, членка на НАТО е предавањето на повеќе од 70 лица, кои турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган ги опиша како „терористи“.
Лидерите на двете нордиски нации рекоа дека сериозно го сфаќаат прашањето, но дека одлуката за екстрадиција е на судовите, а не на политичарите.
Кого бара Турција и дали може да бидат депортирани во Анкара?
Шведска и Финска аплицираа за членство во НАТО откако Русија започна специјална операција во Украина. Турција беше единствената од 30-те членки на алијансата која ги блокираше барањата, додека нордиските земји не се согласија на серија барања – вклучително и екстрадиција на луѓе наводно поврзани со тероризам.
Според меморандумот потпишан на самитот на НАТО минатата недела, Финска и Шведска се согласија експедитивно и темелно да се справат со нерешените турски барања за депортација или екстрадиција на осомничени за тероризам, со „билатерални правни рамки за олеснување на екстрадицијата“.
Турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган рече дека Шведска ветила дека ќе екстрадира 73 „терористи“ и дека веќе испратила тројца или четворица од нив. Протурскиот медиум „Хуриет“ објави список од 45 лица – 33 бараат од Шведска и 12 од Финска.
Кого бара Турција?
Турција е особено заинтересирана за предавање на лица за кои верува дека се поврзани со Курдистанската работничка партија (ПКК), која ЕУ, САД и ОК ја сметаат за терористичка група.
Турските власти велат дека се следбеници на прогонетиот турски свештеник Фетула Ѓулен. Турција ги обвинува ѓуленистите за неуспешниот пуч против претседателот Ердоган во 2016 година.
Ова се само дел од „терористите“ чија екстрадиција бара Турција:
Булент Кенес, новинар – Тој беше главен уредник на Today’s Zaman, главниот дневен весник на англиски јазик во Турција, со години пред да биде затворен во 2016 година. Сега живее во егзил во Стокхолм.
Турските власти го обвинија дека е дел од движењето Ѓулен, или како што ја нарекуваат терористичката организација Фетулах (Фето). Таа е позната по својата мрежа на училишта и не се смета за терористичка група во ЕУ, САД или Велика Британија.
Кенес изјави за Би-Би-Си дека станал мета на неговите гласни критики на претседателот Ердоган и се соочил со обвинувања за заговор за соборување на владата.
– Сите обвинувања се измислени. Јас сум независен новинар кој нема врски со ниту една организација – изјави Кенес.
Тој беше осуден на условна затворска казна во 2015 година за „навреда на претседателот“, во твит во кој се вели дека покојната мајка на Ердоган ќе се срами од него.
Навредата на претседателот Ердоган е вообичаено обвинување и денес, на 17 новинари и карикатуристи им се суди во првите три месеци од 2022 година, според независната турска организација Бианет.
Кенес смета дека во преговорите за НАТО тој станал пазар за пазарење меѓу Ердоган и Шведска.
Тој не се плаши дека ќе биде екстрадиран, велејќи дека тоа би било „предавство на сопствените шведски вредности за демократија и заштита на дисидентите“.
– Ова не е тест за режимот на Ердоган, ова е тест за шведските власти – рече тој.
Фатих: „Реформиран пироман“ – Другите на листата на Турција се многу помалку истакнати. Фатих, фински Курд, беше дел од група од пет млади луѓе кои ги запалија вратите на турската амбасада во 2008 година.
Сега Фатих (38), сопственик на бизнисот, за Би-Би-Си изјавил дека се кае за тоа што го направил.
– Во тоа време мојот живот беше во хаос, имав секакви проблеми – рече тој.
Тој беше изненаден кога го виде своето име на списокот откако одамна ја одлежа 14-месечната условна казна и плати отштета на амбасадата. Финските власти му дадоа државјанство пред неколку години и тој сметаше дека случајот со амбасадата е затворен.
Турција го обвини дека е член на воената ПКК, која повикува на поголема курдска самоуправа и е вклучена во вооружена борба со турската држава.
Фатих рече дека нема никаква врска или идеолошка врска со ПКК и верува дека е цел само поради неговото курдско потекло.
Курдите сочинуваат околу 20 отсто од населението во Турција, но со генерации се соочуваат со прогон во земјата.
Владата во Анкара се обидува да ја забрани прокурдската партија ХДП, трета по големина во парламентот.
Иако Фатих не веруваше дека ќе биде екстрадиран како фински државјанин, тој се плашеше од вознемирување во локалната турска заедница или од можно апсење во странство на барање на Турција.
Тој рече дека е многу тажен што Финска мора да се „бори за него“.
Ајсен Фурхов – учителката која побегна – дошла во Шведска по отслужување на пет години доживотна затворска казна во Турција за обид да го „сруши уставниот поредок“ кога имала 17 години и била член на турската комунистичка партија. Таа рече дека и била понудена заштита во Шведска откако била мачена во затвор.
Таа сега има 45 години и живее во Стокхолм со сопругот и ќерката, работи како учителка и тврди дека повеќе нема никаква врска со турската политика.
-Турција ја напуштив пред 20 години. Ако ме испратат таму, нема да имаат корист од мене. Сите што ги знам се или мртви или во затвор. Затоа беше изненадувачки да се биде на списокот – која сум јас јас за нив? – праша таа за Би-Би-Си.
Фурхоф вели дека таа е обвинета и во Турција поради тоа што била членка на ПКК. Таа признава дека со нив работела три месеци пред околу 25 години.
Иако таа повеќе нема врски со ПКК, таа негира дека се терористичка група и смета дека тие треба да бидат дел од мировните преговори во Турција.
Цитирајќи го шведскиот закон, таа не е загрижена за екстрадицијата, но и е тешко да поверува дека тоа би можело да биде важен случај за Анкара.
Пречки за екстрадиција
Правните барања во Шведска и Финска ѝ отежнуваат на Турција да ги екстрадира луѓето што ги сака:
– независен суд го има последниот збор за екстрадиција – не политичарите
– Граѓаните на Шведска и Финска не можат да бидат екстрадирани
– странски државјани можат да бидат екстрадирани – но само ако тоа е во согласност со Европската конвенција за екстрадиција
– не е дозволена екстрадиција за политички криминал или во земји каде што луѓето ризикуваат да бидат прогонувани
– наводните криминални дела мора да се гледаат како кривично дело во Шведска или Финска.
